ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÇOCUKLAR: Eksiklik Değil Farklılık

        Merhaba sevgili okurlar, bugün sizlere pek çok kişinin göz ardı ettiği fakat çok değerli ve güzel çocuklardan bahsetmek istiyorum. Özel eğitim gereksinimi duyan çocuklar. Toplum olarak hepimiz bir bütünüz kim olduğumuz, ne olduğumuz önemli değil. Bir şeylerden kaçarak ya da birilerini dışlayarak bir şey başaramayız. Böyle yaparak da sadece karşı taraf değil hepimiz zarar görürüz.  Özel eğitim gereksinimi duyan çocukların, bu özel tarafları eksiklik olarak görülmemeli. Eğitimin içinde, toplumun içinde olabildiğince fazla olmalılar. Onları topluma kazandırmak için öncelikle bunun bilincinde olmalı daha sonra da onları topluma kazandırmak için fırsatlar sunmalıyız.

        Hayata olan ilk adımlarımızı pek çoğumuz okula başlarken atıyoruz. Bu da yaşamımızın geri kalanını fazlasıyla etkiliyor. Aynı şekilde öğretmenin tutumu, farkındalığı, mesleğine olan sevgisi de çocukların kişiliklerini, kendilerine olan güvenlerini önemli derecede etkiliyor. Bu yüzden özel gereksinimli çocuklar için en büyük farkındalığa öğretmenler sahip olmalı ve de destek olabilmek için ellerinden geleni yapmalılar. Bugün sizlere okul öncesi dönemdeki özel gereksinimli çocuklardan bahsedeceğim. Ana sınıflarında mevcut sayı 10 ise 2, sınıf mevcudu 20 ise 1 özel gereksinimli çocuk yani kaynaştırma öğrencisi bulunur. Öğretmen, sınıfa kaynaştırma öğrencisi katılmadan önce diğer çocuklara, mutlaka aralarına katılacak olan çocuğu tanıtmalı, bilgi vermelidir. Peki, sınıftaki çocukların özel gereksinimli arkadaşları ile olan ilişkilerine, davranışlarına nasıl müdahale edeceğiz? Kendilerini farklı hissetmemeleri için neler yapacağız? Ya da sınıfta yapılan etkinlikleri bu güzel çocuklar için nasıl uyarlayacağız? Biraz bunlardan konuşalım. 

        Çocukların bu yaşlarda empati becerileri gelişmemiştir tam tersine olaylara egosantrik bakarlar. Bu yüzden sınıftaki diğer çocuklar arasında mutlaka özel gereksinimli çocukları dışlayanlar, alay edenler olacaktır. Çocuklar bazen çok düşünceli bazen de acımasız olabiliyorlar. Çünkü onlar çocuklar. Bazı şeylerin farkında olamayabiliyorlar. Burada görev biz öğretmenlere düşüyor. Bu konular gerçekten çok hassas ve dikkat edilmesi gereken konular. Bu yüzden biz öğretmenlerin hassas, dikkatli ve bilinçli bir şekilde davranmalıyız ki çocuklarda travmalara sebep olmayalım. Eğer çocukların kaynaştırma öğrencisi ile dalga geçtiğini görürseniz dikkatlerini başka yere çekin. O an başka şeye odaklanmalarını sağlayın. Daha sonra da çocukları uygun bir ortamda kibar ve anlayabilecekleri bir dille uyarın. 

        Çocuklarda farkındalık oluşturmanız biraz zor olabilir tabii ki bu her çocuk için geçerli değil. Fakat sınıfta oynadığınız oyunlarla bunu destekleyebilirsiniz. Oynayacağınız oyunu çok dikkatli bir şekilde seçmelisiniz. Bununla ilgili bir oyun örneğini sizlerle paylaşacağım. Bir diğer önemli konu çocukların kendilerini farklı hissetmemelerini sağlamak. Bu konuda yapabileceğiniz en iyi şey özel gereksinimli çocuğu gözlemleyip başarılı olduğu alanı tespit etmek. Örneğin; şarkı söylemeyi, taklit yapmayı çok seven bir öğrenciyse bunun ön plana çıkmasını sağlayabilirsiniz. Ve bunu da sınıftaki diğer çocukların görmesini sağlamak yararlı olacaktır. Çünkü çocuk, başarılı olduğu alanda bir şeyler yaptıkça kendine olan güveni artacaktır. Diğer arkadaşlarının da bunu görmesi bilmesi ona ayrı bir mutluluk ve güç katacaktır. Fakat bunları yaparken diğer çocukların özel gereksinimli çocuğa karşı pozitif ayrımcılık yaptığınızı düşünmemeleri için dengeyi iyi sağlamanız gerekmektedir. Ayrıca özel gereksinimli çocuğun başarılı olduğu tarafı ön plana çıkarmaya çalışırken de dikkatli ve dengeli olmalısınız. 

        Çocuklara bir konuyu kavratmak, bir nesneyi öğretmek ve daha pek çok konuda en iyi yöntem, etkinlikler yardımıyla bunları öğretmektir. Önemli konulardan bir diğeri ise sınıfınızda bulunan özel gereksinimli çocuklar için etkinlikleri uyarlamak. Çünkü onların da sürece verimli bir şekilde dâhil olabilmesi için bu çok önemli. Bu konuda da yine hassas bir şekilde davranmalısınız. Hem etkinliğin akışında bir aksaklık hem de özel gereksinimli çocuğun aktif bir şekilde sürece dâhil olmasını sağlamalısınız. Uyarlanmış bir etkinliği de sizlerle paylaşacağım.

Lütfen unutmayın ki her çocuk sadece çocuktur. Bunu aklımızdan çıkarmamalı ve bilinçli bir şekilde davranmalıyız. Çünkü biz çocukları ötekileştirirsek toplum olarak hiçbir şey başaramayız.

ÇOCUKLARDA FARKINDALIK YARATABİLECEK OYUN ÖRNEĞİ

Sınıfta görme engelli çocuk varsa oynanabilecek çok uygun bir oyun.

KAPALI GÖZLE NİŞAN ALMA

Materyal: Yazı tahtası, tebeşir, bandana .

Oyunun Oynanışı:

Öğretmen yazı tahtasına, çocukların boyunu aşmayacak bir yükseklikte iç içe üç daire çizer. Çocuklardan sıra olmalarını ister. Ardından yazı tahtasının 4-5 adım karşısına bir oyuncu yerleştirilir. Gözleri bandana yardımıyla kapatılır. Öğretmen oyuncuya: ‘’Gözlerin bağlı olarak bu dairelerin en küçüğüne parmağını değdirebilirsen oyunu kazanacaksın ve günün nişancısı olarak ilan edileceksin’’ der. Bundan sonra her oyuncu birer kez şansını dener. En küçük daireye nişan alanlar alkışlanır ve günün nişancısı olurlar.

Bu oyun sınıftaki hem bütün çocukların eğlenmesini hem de oyun sırasında gözleri kapalı bir şekilde oynadıkları için görme engelli arkadaşlarını anlamlarını sağlayacaktır.

UYARLANMIŞ ETKİNLİK ÖRNEĞİ

RENKLİ KOVALAR VE TOPLAR

ETKİNLİK ÇEŞİDİ: Türkçe, Oyun, Sanat

YAŞ GRUBU: 60 - 72 Ay

MATERYALLER: Renkli toplar, renkli kovalar, renkli boyalar, A4 kağıdı.

KAZANIM VE GÖSTERGELERİ:

Bilişsel Gelişim: Kazanım 1: .Nesneye dikkatini verir. ( Dikkat edilmesi gereken nesneye odaklanır.)

Bilişsel Gelişim: Kazanım 5: Nesneleri gözlemler. ( Nesnenin rengini, şeklini, büyüklüğünü, dokusunu söyler.)

Dil Gelişim: Kazanım 8: Dinlediklerini/izlediklerini çeşitli yollarla ifade eder. (Gösterge: Dinledikleri/izledikleri ile ilgili sorular sorar. Dinledikleri/izledikleri ile ilgili sorulara cevap verir.)

Motor Gelişim: Kazanım 3: Nesne kontrolü gerektiren hareketler yapar. (Gösterge: Bireysel olarak nesneleri kontrol eder. Nesneleri kaldırır, taşır.)

Motor Gelişim: Kazanım 4: Küçük kas kullanımı gerektiren hareketler yapar. (Gösterge: Nesneleri toplar. Nesneleri kaptan kaba boşaltır.)

ÖĞRENME SÜRECİ:

• Öğretmen sınıfa elinde renkli toplarla girer. Çocukların dikkatini çeker. Çember şeklinde oturulur.

• Ardından öğretmen, çocuklara sırasıyla elindeki topların rengini sorar. Çocuklarla sohbet eder.

• Öğretmen elindeki topun renginde bir meyve, nesne vb. söyler. Yanındaki çocuğa topu uzatır ve onun da topun renginde bir meyve, nesne vb. söylemesini ister. Sırasıyla devam eder. Söylemek istemeyen çocuk zorlanmamalıdır.

• Daha sonra öğretmen, çocuklara “Renklerin Dansı” isimli bir hikâye anlatacağını ve dikkatlice dinlemeleri gerektiğini söyler.

Elif, her akşam olduğu gibi yine erkenden yatmıştı. Güzel bir gün geçirmek için uykusunu güzelce almalıydı. Birde birbirinden güzel rüyalar görmek için.  Bu defa rüyasında karanlık bir ormandaydı. Uzaktan güzel bir müzik sesi geliyordu. Sese doğru yaklaştıkça neşeli gülüşmelerde duymaya başladı. Orman bittiğinde tüm renklerin birbirleriyle dans ettiklerini gördü. Renkler bir arada o kadar güzel görünüyorlardı ki gözleri kamaştı. Elif, renkleri hayranlıkla izlerken bir şey dikkatini çekti. Farklı renkler el ele tutuştuklarında elleri ikisinden de farklı bir renk oluyordu. Mesela sarı ile kırmızı el ele tutuştuklarında elleri turuncu, kırmızı ile mavi el ele tutuştuklarında elleri mor oluyordu. Elif, o sabah heyecanla uyandı. Kahvaltısını yaptıktan sonra hemen resim defterini ve boya kalemlerini alıp masasına geçti. Renkleri karıştırdığında rüyasında gördüğü gibi renklerin farklılaştığını gördü. Sevinç içerisinde resim defterini alıp en sevdiği renklerle resim çizdi.

• Hikâye hakkında çocuklarla sohbet edilir. Ardından öğretmen çocukları 2 gruba ayırır. Renkli toplar ve renkli kovalar grupları şeklinde. Renkli Kovaları sınıfın bir ucuna dizer. Renkli topları da sınıfın bir ucuna yerleştirir. Ortopedik yetersizliği olan (tekerlekli sandalye kullanan) arkadaşlarını ve diğer grup üyeleri topun bulunduğu yere dizilir. Diğer grup üyeleri de kovaların olduğu yere dizilir. Ardından Renkli toplar grubu tekerlekli sandalyeli arkadaşlarının üzerine topları yerleştirir ve renkli kovaların bulunduğu yere giderler. Renkli kovalar topları renklere göre kovalara dizerler. Toplar bitinceye kadar bu şekilde devam ederler.

• Oyun bittikten sonra çember şeklinde oturulur ve sohbet edilir. Ardından çocuklara A4 kâğıdı dağıtılır. Sevdikleri renklerle resim yapmaları istenir. Daha sonra da resimlerde kullandıkları renkler hakkında sohbet ederler.

DEĞERLENDİRME:

•  Bugün neler yaptık? Peki, yaptıklarımızın sırasını hatırlıyor musunuz?
• Etkinlikte hangi renkleri kullandık?
• Daha önce adını bilmediğiniz bir renk öğrendiniz mi?
• Etkinlik sırasında en çok ne yapmaktan keyif aldınız?

AİLE KATILIMI:

•  Ebeveynlere yapılan etkinlik hakkında bilgilendirme notu gönderilir. Evde salata yapıldığında çocukla beraber yapılması ve kullanılan sebze ve meyvelerin renkleri hakkında konuşulması istenir.

ÖNERİLER:

•  Etkinlik sonunda parmak baskısı etkinliği yapılabilir.
•  Kaybolan renkler oyunu oynanabilir.
• İp baskısı etkinliği yapılabilir.